Blijf op de hoogte en schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Vrijzinnigen Bennekom 80 jaar (september 2017)
Opening van het seizoen 2017-2018
en even stilstaan bij de 80e verjaardag van ‘Vrijzinnigen Bennekom’
Op deze 10e september wil het bestuur, op de dag waarop het nieuwe seizoen geopend wordt, natuurlijk ook graag aandacht besteden aan de 80e verjaardag van onze vereniging:
Vrijzinnigen Bennekom werd in 1937 opgericht als afdeling van de Nederlandse Protestantenbond (NPB), later Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB. De NPB was in 1870 opgericht door vrijdenkers van binnen en buiten de (protestantse) kerk. Deze mensen noemden zich de ‘modernen’ en zij wilden een ‘tweede hervorming’ tot stand brengen en sociale misstanden tegengaan. De ‘modernen’ wilden een niet-dogmatisch alternatief vormen voor de kerken en zich laten inspireren door vele levensbeschouwingen, en dus niet alleen exclusief de christelijke. Inspiratie werd ook gezocht in kunst, cultuur en wetenschap. Al rond 1900 waren de ‘moderne’ verwachtingen door allerlei oorzaken flink getemperd en men ging weer orthodoxe geloofstaal gebruiken en probeerde zelfs vrijzinnige ‘geloofsbelijdenissen’ te formuleren. Een ‘kerkelijke wending’ dus. In plaats van een alternatief voor de kerken werden de plaatselijke NPB-gemeenschappen alternatieve kerkjes. Recent onderzoek door Tom-Eric Krijger maakt duidelijk dat die wending slechts één van de factoren is waardoor de Vrijzinnigheid in Nederland nooit echt is doorgebroken. Een andere factor voor het niet breed gedragen worden lijkt het gemis te zijn van aansluiting bij de opkomende arbeidersbeweging, waardoor de overwegend ‘liberale’ NPB niet als bondgenoot van de ‘gewone man’ werd gezien.
Zeker ook na (en als gevolg van) de Eerste Wereldoorlog werd de neiging tot ‘kerkvorming’ nog sterker en in dat klimaat ontstond de Bennekomse afdeling. De eerste kerkdienst werd gehouden op 30 oktober 1937 in het Verenigingsgebouw (nu: Kijk- en Luister Museum aan de Kerkstraat). Het gebouw werd door allelei Bennekomse verenigingen benut. Tot 1958 werden de godsdienstoefeningen hier gehouden, met een onderbreking aan het eind van de 2e Wereldoorlog, toen het gebouw werd beschadigd. Al begin 1938 ontstonden de plannen voor eigen kerkbouw. Mej. Blokhuis legateerde grond hiervoor en een bouwfonds werd geopend. De oorlog brak echter uit. Het 10-jarig bestaan werd gevierd met een openluchtsamenkomst op de Hullenberg. Er wordt besloten tot invoering van de Remonstrantse liturgie ‘ter verhoging van de heilige ernst van den kerkdienst’. In 1948 werd de gelegateerde grond opgeëist (en gekocht) door de Gemeente en in 1952 wordt een ander bouwperceel, aan de Emmalaan 1, aangekocht (voor Fl. 4520,-). In 1953 was het bouwfonds gegroeid tot een omvang die de oprichting van een bouwcommissie rechtvaardigde. Op 9 juli 1957 kon het besluit tot bouw van de ‘Pinksterkerk’ – jawel… – worden genomen. Op 21 december 1957 wordt de eerste steen gelegd. De aanneemsom was Fl. 89.000,-.
Het gebouw wordt geopend op 11 oktober 1958. Het is dan wel écht een kerk: in het verslag van die bijeenkomst staat te lezen dat ‘Ds. Padt de godsdienstige en symbolische waarde van het kerkgebouw in het licht stelt: zij getuigen van de centrale plaats die Christus in ons geloof en onze prediking inneemt’. De volgende dag wordt het gebouw gewijd. Dit alles geeft energie: allerlei vernieuwingen worden doorgevoerd, zoals het oprichten van een koor, de stichting van een eigen jeugdkerk (sinds 1941 was er al een jeugdraad), een oppasdienst, een bloemendienst, een bezoek-commissie. Het ledental stijgt mede door dit alles snel naar zo’n 280. Velen vinden in de NPB-familie een warm en leerzaam thuis.
De vereniging kent een hoogtepunt in 1976, toen er 480 leden en begunstigers waren. Hierbij moet worden opgemerkt dat in dat jaar de Timanshof werd geopend waardoor veel oudere vrijzinnigen in Bennekom kwamen wonen. In 1998 waren er nog 350 leden en begunstigers, in 2017 nog 222. Mede door het uitblijven van groei en later dalende ledentallen werd, zowel landelijk als plaatselijk, de roep sterker om een meer op de door de oprichters van de NPB geschoeide vrijzinnigheid vorm te geven. Dat vertaalde zich meer of minder sterk in de afdelingen, die zich zeer zelfstandig ontwikkelden en nu nogal van elkaar kunnen verschillen wat betreft de mate van hun oriëntatie op de idealen van die oorspronkelijke ‘modernen’.
In Bennekom zien we al snel een sterke neiging om kunst, cultuur en wetenschap een prominente plaats in het denken (en in het programma) te geven en meer recent zien we ook het besef terugkeren dat de verhalen uit Bijbel niet alleen vaak een diepere betekenis dragen maar ook één die sterk vergelijkbaar is met die van verhalen uit andere culturen. Niet alleen kunnen die laatste verhalen als gelijkwaardig worden beschouwd, ook kunnen ze leiden tot een beter begrip van de ‘eigen’ verhalen. Daarnaast is het inzicht gegroeid dat spirituele ontwikkeling van de mens niet stopt bij de huidige, meer traditionele levensbeschouwelijke stromingen. Het is een levend proces dat zich primair voordoet bij individuele mensen, getuige de vele vormen van ook ‘moderne spiritualiteit’ waarmee we tegenwoordig kennis kunnen maken. Durven wij onszelf al over te geven aan en echt te verbinden met de vele levensbeschouwingen en ook met het moderne spirituele gedachtengoed? En kunnen en willen wij die individuele mensen zelf óók een plek bieden binnen onze gemeenschap voor verbinding en onderlinge uitwisseling: ligt daar dan wellicht een uitdaging, ook voor onze eigen toekomst?
Met dit mogelijke perspectief, waarvan we het besef en erkenning van het belang ervan ook in andere afdelingen van Vrijzinnigen Nederland zien toenemen, lijkt de vereniging weer meer in het door de oprichters voorgestane spoor te komen. ‘Onze identiteit is een werkdocument’ schreef de voorzitter van Vrijzinnigen Nederland niet lang geleden. We zijn een vereniging in beweging. Met dank aan de grote inzet en toewijding van alle vorige generaties, die het vrijzinnig gedachtengoed vormgaven en levend hielden, wordt hierop steeds verder voortgebouwd.
Hiermee samenhangend biedt Vrijzinnigen Bennekom ook in het seizoen 2017-2018 weer een breed en interessant winterprogramma aan.
Henri Stroband