Nader Verklaard / Foto’s

Het kunstwerk dat in de hal van de Ontmoeting hangt is ontworpen door Gjalt van der Kooi, die zich liet inspireren door de Russisch-Franse kunstschilder Wassily Kandinsky (1866-1944)

De Symboliek.

Binnen de cirkel, die op eenheid en totaliteit duidt, zijn zeven religieuze symbolen afgebeeld. Het getal zeven is een goddelijk getal. We kennen immers de zeven dagen van de week, de zeven hoofdchakra’s van de mens, de zeven kleuren van de regenboog enz.. In ons kunstwerk wil dit zeggen: er zijn zeven hoofdstromingen van religies of levensbeschouwing afgebeeld, maar ook de vele andere levensbeschouwelijke stromingen, die zich door de eeuwen heen hebben ontwikkeld, inclusief de moderne spiritualiteit, kunnen tot deze cirkel worden gerekend.

Hier wordt het karakter van de vrijzinnigheid, zoals beleefd door velen bij Vrijzinnigen Bennekom, geduid: er wordt geput uit een veelheid aan wijsheid uit de wereldwijde religies van de mensheid, uit andere levensbeschouwelijke stromingen, uit de moderne spiritualiteit en niet te vergeten uit de eigen ervaring.

Kern van de zoektocht is de gedachte dat er maar één waarachtige werkelijkheid is waarvan al deze stromingen de Essentie trachten te benaderen. Anders gezegd: Vrijzinnigen Bennekom streeft ernaar door verkenning van de veelkleurigheid van alle stromingen in contact te komen met de Bron van alle leven..

Het kunstzinnige pallet toont kleine cirkels en lijnen die kunnen worden geassocieerd met de kosmos. De cirkel en de punt in het midden verbeelden, zo beschouwd, deze kosmos en de oorsprong daarvan, de Bron waarnaar alle religies verwijzen.

Wat zegt de keuze van deze symboliek over Vrijzinnigen Bennekom?

Vrijzinnigen houden niet van dogmatische leerstellingen. Omdat onze kennis van de vele stromingen veelal gebaseerd is op wat een ‘meerderheid’ op dit moment gelooft, heeft het opsommen van de belangrijkste leerstellingen van de diverse religies geen grote betekenis voor ons. Het zou zelfs de indruk kunnen wekken dat deze veelal exoterisch georiënteerde leerstellingen op zich voor vrijzinnigen essentieel zouden zijn, terwijl eerder de weg naar binnen, in de mens, ons vooral boeit en aanspreekt. Wij zijn ons ervan bewust dat alle levensbeschouwingen in ontwikkeling zijn en blijven en hopen dat we, door ons te verdiepen in de vele levensbeschouwelijke stromingen, uiteindelijk de Essentie langzaam maar zeker kunnen benaderen. Zo willen we zowel in onze eigen vertrouwde bronnen als in andere levensbeschouwelijke stromingen die Essentie leren ontdekken en herkennen. Vrijzinnigen willen met mensen uit de verschillende stromingen in contact treden om het inhoudelijke, levensbeschouwelijke gesprek aan te gaan en inzichten met elkaar uit te wisselen. Een belangrijk en eigentijds effect hiervan is dat onze moderne, multiculturele samenleving vraagt om bruggen te bouwen tussen mensen van diverse culturele en levensbeschouwelijke achtergrond.

Onderstaande verklaringen betreffen algemeen aanvaarde definities van de verschillende levensbeschouwingen en wereldgodsdiensten. Deze verklaringen vertegenwoordigen niet per definitie de visie van vrijzinnigen.

 BOEDDHISME

Het boeddhisme is een levensbeschouwelijke en religieuze stroming die volgens de overlevering werd gesticht door Gautama Boeddha, de ‘historische Boeddha’, die in de 6e en 5e eeuw v.Chr. in het noorden van India leefde. Het boeddhisme ontstond uit en als reactie op stromingen binnen het vroege hindoeïsme. Boeddhisten geloven dat men bevrijd kan worden uit de cirkel van wedergeboortes door het volgen van de door de Boeddha onderwezen ‘middenweg’. De belangrijkste aspecten van deze middenweg zijn het uitbannen van materiële verlangens, het zich ethisch gedragen, en het ontwikkelen van de geest. Hoewel het in India zelf geleidelijk verdwenen is, heeft het boeddhisme zich over andere delen van Azië verspreid. Het heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Zuidoost- en Oost-Azië en op de ontwikkeling van de cultuur en samenleving in die gebieden. Recenter heeft het boeddhisme zich ook in het Westen (Europa, Noord-Amerika) verspreid. Tegenwoordig telt het boeddhisme wereldwijd ongeveer 415 miljoen aanhangers.

CHRISTENDOM

Het christendom is een religie gebaseerd op het evangelie en leven van Jezus zoals beschreven in het Nieuwe Testament, het tweede gedeelte van het heilige boek van de christenen, de Bijbel. Centraal staan, zijn onderwijs, kruisdood en opstanding. Het eerste gedeelte, het Oude Testament (de joodse Tenach), wordt als grondslag van het Nieuwe Testament gezien. Het christendom is een monotheïstische godsdienst: christenen belijden het geloof in één God. De christenen geloven dat Jezus de zoon van God is en de Messias die al voorspeld en aangekondigd werd in het Oude Testament. De term christenen voor aanhangers van het christelijk geloof werd voor het eerst gebruikt in Antiochië en is gebaseerd op het feit dat het geloof in Jezus Christus centraal staat in het christendom. In de loop der tijd zijn binnen het christendom een ‘westerse’ en een ‘oosterse’ traditie ontstaan. Tot de westerse traditie behoren het rooms-katholicisme en het daaruit ontstane protestantisme. Tot de oosterse traditie behoren enerzijds de oriëntaals-orthodoxe kerken die afstand namen van het Concilie van Chalcedon (451 n. Chr.), de oosters-orthodoxe kerken, die ontstaan zijn na het schisma van 1054 n. Chr. en die theologisch nauwelijks afwijken van het rooms-katholicisme, en de oosters-katholieke kerken, die geünieerd zijn met Rome. Al deze tradities onderschrijven de uitgangspunten van het Concilie van Nicea( 325 n. Chr.).

HINDOEÏSME

Het hindoeïsme is de religieuze traditie van het Indisch subcontinent. Het hindoeïsme wordt door zijn aanhangers vaak aangeduid als Sanātana Dharma, een Sanskriete term met de betekenis: ‘de eeuwige wet die ons ondersteunt en overeind houdt’. Een algemene typologie van het hindoeïsme die tracht een verscheidenheid van complexe standpunten te huisvesten, overspant het spectrum van volks- en vedisch hindoeïsme enerzijds tot de bhakti-traditie anderzijds. De vier hoofdstromingen zijn het vaishnavisme, het shaivisme, het shaktisme en het smartisme. Qua praktijken en filosofieën omvat het hindoeïsme een breed scala van wetten en voorschriften van ‘dagelijkse moraal’ gebaseerd op de concepten van karma en dharma, en op maatschappelijke normen zoals hindoeïstische huwelijksgebruiken. Het hindoeïsme is gevormd uit diverse tradities en heeft niet één bepaalde stichter. Een van de wortels is de historisch-Vedische religie van India in de IJzertijd – daarom wordt het hindoeïsme vaak ‘de oudst levende wereldreligie’ genoemd. De grote verzameling hindoeïstische teksten wordt ingedeeld in Shruti (‘geopenbaarde’) en Smriti (‘herinnerde’) teksten. Deze teksten bespreken theologie, filosofie en mythologie en verschaffen informatie over de praktijk van dharma (religieus leven). Van deze teksten worden de Veda’s beschouwd als de meest gezaghebbende. Andere belangrijke geschriften zijn de Upanishad, Purana en de heldendichten Mahabharata en Ramayana. De Bhagavad gita, een verhandeling uit de Mahabharata, is van bijzonder belang.

HUMANISME

Humanisme is de intellectuele, literaire en wetenschappelijke beweging van de veertiende tot de zestiende eeuw, die elke vorm van kennis wilde baseren op de literatuur en cultuur van de klassieke oudheid. Het humanisme verving in die periode als filosofie en opvatting van de werkelijkheid, het bovennatuurlijke verklaringsmodel van de kerk door het concept van de mens als maat te nemen van alle dingen. Het betekende het begin van de moderniteit en de dominantie van de rede, en het idee dat ieder mens recht heeft op leven, vrijheid en het nastreven van geluk, niet in een toekomstig beloofd paradijs, maar in het hier en nu, in een door hemzelf vormgegeven werkelijkheid. Oorspronkelijk verstond men onder humanisme: een teruggrijpen op voornamelijk de Griekse oudheid als cultuur- en vormingsideaal; een levensbeschouwing die zich niet beroept op een goddelijke openbaring, maar vertrouwt op het vermogen van de mens om zelf zijn leven zin te geven, zich baserend op westerse universele waarden zoals menselijke waardigheid, mondigheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, tolerantie en verantwoordelijkheid. De wortels van de westerse beschaving worden traditioneel gezocht bij de joods-christelijke traditie, de Griekse cultuur en de eeuwenlange invloed van het Romeinse Rijk, en van alle drie zijn invloeden in het moderne humanisme merkbaar. Met de opkomst van het christendom komt de nadruk meer te liggen op de universaliteit van morele waarden. Humanisme is afgeleid van het Latijnse woord humanus, menselijk, en een centraal begrip is dan ook ‘humanitas’, menselijkheid. De term ‘humanist’ is ongeveer 500 jaar oud, de verwante woorden ‘humanisme’ en ‘humanistisch’ niet meer dan 200 jaar.

ISLAM

De islam (Arabisch: اسلام (islām) of الإسلام (al-islām) is een monotheïstische godsdienst en een van de drie grote(re) zogenoemde abrahamitische religies. Het Arabische woord islam betekent letterlijk overgave (aan God) of onderwerping en wijst op het fundamentele, religieuze principe dat een aanhanger van de islam (moslim) zich overgeeft aan Gods wil en wetten. Het heilige boek voor moslims is de Koran, waarvan God volgens hen de tekst via de aartsengel Gabriël aan Mohammed als profeet en boodschapper doorgaf. Naast de Koran is de soenna van Mohammed, waarin de levenswijze, de gezegden en de standpunten van de profeet worden beschreven, ook een belangrijke bron voor de (soennitische) islamitische doctrine. Elke islamitische stroming kent haar eigen bronnen voor de soenna. Soennitische theologie wijkt op bepaalde punten af van die van de sjiieten: onder meer ten aanzien van de ‘al Mahdi’ (verlosser). Wel geloven de soennieten dat de Mahdi nog zal verschijnen. Verder de rol van de imam: voor soenni’s niet veel meer dan de leider van het vrijdagse gebed in de moskee. Bij de soennieten is n.l. (her)interpretatie van de Koran niet toegestaan, bij de sjiieten mag de imam deze wel (her)interpreteren en dient een gelovige zich daarom een te volgen imam te kiezen. Circa 90% van alle moslims, ook die in het Westen leven, is soennitisch. De andere stromingen zijn het sjiisme, beleden in Iran, en het ibadisme, beleden in Oman. De oemma is de wereldwijde islamitische gemeenschap.

JODENDOM

Het jodendom is de religie van het Joodse volk en de oudste of een van de vroegst ontstane monotheïstische godsdiensten en behoort tot de oudste religieuze tradities die vandaag de dag nog worden beoefend. Het jodendom past niet gemakkelijk in de westerse categorieën zoals religie, ras, etniciteit of cultuur. Dit komt doordat Joden het jodendom in termen van ruim 4000 jaar wereldgeschiedenis beschouwen. Tijdens dit lange tijdperk hebben Joden slavernij, chaos, theocratie, verovering, bezetting en ballingschap ervaren en zijn zij in contact geweest met en beïnvloed door het Oude Egypte, Babylonië, Perzië, het Griekse hellenisme, evenals moderne bewegingen zoals de Verlichting, het socialisme en de opkomst van het nationalisme. Daarom wordt wel gesteld dat Joods-zijn de pure categorieën van identiteit doorbreekt, omdat het niet nationaal is, niet genealogisch en niet godsdienstig, maar elk van deze, in een dialectische spanning. De basiswetten, met name de Tien geboden, en de Bijbelse geschiedenis van het jodendom vormen de morele en historische fundamenten van andere religies, waaronder het christendom en de islam.

TAOÏSME

Het taoïsme is een Chinese filosofische en religieuze stroming. Het taoïsme gaat over hoe te handelen in het leven. De teksten Daodejing, Zhuangzi en Liezi vormen de basis en zijn op schrift gesteld in de vierde en derde eeuw voor onze tijdrekening. Het taoïsme heeft zich parallel aan het confucianisme en boeddhisme ontwikkeld. Deze drie stromingen vormen gezamenlijk de basis voor het neo-confucianisme. Als religie heeft het taoïsme taoïstische tempels, taoïstische priesters en heilige plaatsen, zoals de heilige bergen in China. Letterlijk betekent Tao: ‘weg/doelgericht-gaan’, hetgeen ook in het Chinese karakter voor Tao valt te herkennen. Het taoïsme heeft zich in de loop van de eeuwen ontwikkeld van een strenge ethische filosofie tot een populaire religie. Volgens het taoïsme bevindt alles zich in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. Wie met de stroom van verandering mee gaat, kan de volmaakte mens worden. Een ander belangrijk thema is de onsterfelijkheid van de mens. Met behulp van magie en alchemie worden pogingen ondernomen dit doel te bereiken. Leven in eenheid met de natuur was het oorspronkelijke ideaal. De klassieke taoïstische geleerde trok zich daartoe terug uit de mensenmaatschappij en leefde als een kluizenaar in de wildernis.

Bert de Turck maakte de foto’s van De Romeinse Dianatempel in Évora, Portugal; De moskee van Cordoba, Spanje; De synagoge Del Transito van Toledo, Spanje en de Abdijkerk van Fontenay, Frankrijk.

Ze zijn elk apart te ervaren, maar ook als eenheid. En dan staan ze voor iets wat wij vanuit Bennekom graag zouden uitdragen. Namelijk ‘ pluriformiteit in ieders religieuze beleving’ En: ‘Zelf geworteld in de christelijke traditie openstaan voor verhalen en geschriften uit andere tradities en levensbeschouwingen’.(uit rapport Vrijzinnigen 2020)